હાલ મા કિકર અટક આહિરો ની વણાર પરજ મા છે અને તેની વસ્તી ખાંભા, ભંમર, ડોળીયા, ભાવરડી, ઉમરીયા,ઠાડચ,પીપળવા ગામો મા છે.
આપા ભીમ કિકર, નાથાણી નાગર તણો કિકર હાથ કલમ ચોવીસ ગામ સલામ, ભરે તને ભીમડા
બાપુને કહો કે મારે એને મળવું છે. ગાયકવાડ રાજ નો ધણી અમારે સીમાડે પધારે અને અમે દર્શન કર્યા વગર રહીએ ? મિતિયાળાના ડુંગરાઓમાં ઝાડોની અટવીઓમાં કેટલાક તંબુ તણાયા છે. વદોડરા ના રાજવી સયાજીરાવ ગીરના જંગલમાં સિંહનો શિકાર કરવા આવ્યા છે. પડાવને દરવાજે, ચડતા પહોરે, રોજી ધોડા પર બેસીને એક આદમી આવે છે. આંબાની શાખ જેવો ડોકાતો તામ્રવર્ણો એનો દેહ ચમકી ઉઠેલા ગાલ પર પાસા પાડેલ હીરા જેવી ઝુલતી પાણીદાર આંખો સયાજીરાવ તંબુનાં દરવાજે ભરી બંદૂકે પહેરો દેતા એના ચોપવાનો, આવલત આ આદમીને પળભર જોઇ રહ્યા. કાંટિયાવરણનો કાઠિયાવાડી મુલકનો આદમી આવ્યો છે તો વિવેક દાખવવા,છતાં તેને ચકાચવો સારો,એમ ગણીને પૂછયું; કયાથી આવો છો. ખાંભા ગામેથી. મારું નામ ભીમ કિકર બાપુને રામરામ કરવા આવ્યો છું અને પધારે તો છાશું પાવી છે.દરબારી માણસોએ થોડુંક ટીખળ જેવું કર્યુ: છાશું પાવી છે. આપા ? હા ભાઇ છાશું પાવી છે.તે છાશ પીવા માટે બાપુ ને તમારે ઘેર ધક્કો ખવડાવશો? તમે જ બોઘરું ભરીને લેતા આવ્યા હોત તો? ભીમ કિકર સમજી જાય છે કે દરબાર ના માણસો છાશું શું કહેવાય એ સમજયા નથી અને કા તો સમજવા છતાં મારી મશ્કરી કરે છે પણ વાંધો નહી. તમે બાપુ ને સમાચાર આપો અને છાશુંનો અરથ તો હું તમને મારે ઘરે તેડી જઇને સમજાવીશ અટાણે નૈ.
કાં આપા એમાં વળી મૂરત જોવાનાં છેં?
હા, બાપ છાશું નો અરથ અમે સારો વાર જોઇને, અમારે આંગણે સમજાવીએ. માટે જાવ અને બાપુને મારો સંદેશો આપો કે ખાંભા ગામેથી ભીમ કિકર આપને મળવા માગે છે. દરબારી માણસો તંબુમાં ગયા અને રાજવીની રજા લઇને આવ્યા. ભીમ કિકર રાજવીના ઉતારે ગયા.
ભીમ કિકર ને જોતાં જ રાજવી સયાજીરાવની વિચક્ષણ નજરે નોંઘાઇ ગયું કેઆદમી ભારી પોરસીલો અને મહેમાનવલો છે. રામરામ કરી રાજવીએ ભીમ કિકરને આસન ચિંધ્યું: કયાંથી આવોછો, ભાઇ? ખાંભા ગામેથી.મારુ નામ ભીમ કિકર ભલે ભલે શું કરો છો તમે?
આપના પ્રતાપે ખેતી છે. થોડો માલઢોર છે. મઝા છે, બાપુ અને ખભા પરની આછી પછેડી ને થોડીક ઠીકઠાક કરીને ઉમેર્યુ: અને બાપુ તમે બબ્બે દિવસ અમારા ગીર મુલકમાં પધાર્યા છો, તો મારા જેવાને આંગણે પગલાં કરો તો?
સયાજીરાવ મોજીલું હસ્યા: જુઓ ભીંમભાઇ હું સિંહના શિંકારનો શોંખીન. અને સિંહ તો જંગલમાં જ મળે.
બાપુ હું ય જંગલમાં જ છંવને? ભીમ કિકર ગરવું હસીને બોલ્યા:અને બાપુ આંહી અમારાં ઘર ખોરડાં હોય અને આપને જમવાની તરખડયો પડે એ કેવું? અમને ન ગોઠે હોં બાપુ જુઓ ભીમભાઇ તરખડયો શાની? મારી સાથે મારા રસોઇયા છે. ‘ બાપુ પણ અમને રસોઇયા ની રસોઇ કેફ ન પડે હોં અમને તો એઇને બાજોઠ ઢાળ્યા હોંય. ઘીએ ચોપડેલા રોટલા હોય અને ભરી ભરી તાંસળીઓ હોય- તયેં જ સોધરી વળે હોં બાપુ અને મોકળું હસીને આપા ભીમે ઉમેર્યુ: ‘ હું તમને નોતરું દેવા આવ્યો છંવ બાપુ મારે આંગણે પધારો.
ગાયકવાડ ની સરકાર ની હકૂમતના ચોપડાના પાને, સરવાળા-બાદબાકી થઇ ગયાંકે માંડ પચ્ચી-પચ્ચા વીઘા જમીન, થોડીક ભેંસો અને સાવ સાધારણ એવી ખેતીવાળો આ માણસ,બહુ બહુ પચ્ચીસ-ત્રીસ જેટલા મહેમાનો ને એકાદ ટંક જમાડી શકે એવી એની ગુંજાશ છે અને એની કલ્પના પણ માંડ એટલી હશેં પરંતુ એને કયાં ખબર છે કે દોઢસો જેટલા માણસોનું મારું કમઠાણ, એની ઓંસરીમાં તો કયાં?ફળીમાં પણ નૈ સમાય.
પછી રોટલાની તો વાત જ કયાં રહી?અને ભીમ કિકર ને એપણ કયાં ખબર છે કે ખુદર્યા એવા રાજના આ માણસો, પલાઠી વાળીને અરધી તાંસળી દૂધ અને એકાદ બાજરાના રોટલાના ગાદેવે એવા નથી?જમવા બેસે ત્યારે સો સો વાનાં કરે, સો સો ચીજો માગે,સો સો ઢોગ કરે, ખાય થોડું અને બગાડે ઝાઝું આ માલધારી અને ભલો માણસ આવ્યો છે તો વિવેક કરવા,પણ આ બધી માયાને જો એના ઘેર લઇ જાશો તો મરાઇ જાશે બિચ્ચારો- એકાદ વરસ લગી ધાનનો લાગ નૈઆવે.
‘ કાં બાપુ રાજવીને મેોન જોઇને ભીમ કિકરે પોતાના ઉતરની ઉઘરાણી કરી: ‘ હું આપને નોતરું દેવા આવ્યો છું ને બોલતાં કાં નથી? જુઓ, આપા ભીમ અમેં આંહી તમારા જ રોટલા ખાઇ છંઇ. તમારી આ ગીર અને ગીરનું અનાજ, શાકભાજી બધું તમારું જ ગણાય.
’ રાખો, હવે રાખો બાપુ આજ જો તમે ના પાડો તો મારા ગળાના સમ છે. ટંક બે ટંક, આપને ગોઠે ત્યાં સુધી રોકાજયો. મારા સમ છે. ખાંભા પધારો. તંબુઓમાં પડેલી મોટી વસાહત તરફ ઊડતી નજર નાખીને મહારાજ સયાજીરાવ ઠાંવકું હસ્યા: રહેવા દો ભીમભાઇ સો -બસો નો મારો કાફલો, સુબાઓ, મિલિટરીના કેપ્ટનો,ઉપરીઓ, અમલદારો અને આ બધા તોબાની તાળી, જમવા બેસે તો સો-સો વા નાં કરે.
’ આપની દયા છે બાપુ અને સેોને હથેળીમાં થુંકાવીશ, પણ આપ પધારો ના પાડો તો મને મૂએલો ભાળો.
’ ના ના ના એવું શું કાજે. ગાયકવાડ સરકારને જમાડયાં નો પોરસ લઇને ભીમ કિકર ખાંભે આંવ્યા.
મહારાજનો કાફલો ખાંભા જવા રવાના થયો. કયાં બેસશું અને શું ખાશું ની કલ્પના લઇને આવેલ આ દરબારી માણસો જયારે ભીમ કિકરને આંગણે આવ્યા ત્યારે અને ભાન થયું કે બેસવા માટે તો હજીય વિશાળ ઓરડા છે સાંજે વાળુ થયાં,બબ્બે કલાક સુધી ચુલે ચડીને પાકેલી કઢી,ઘીએ ત્રસત્રસતા બાજરાના સોડમદાર રોટલા ગીરની વનસ્પતિ જાતજાત નાં અથાણાં રાજવીના આખા રસાલાએ આંગળીઓ કરડીને વાળુ કર્યા અને સુતી વેળા એ પોતપોતાના ઇષ્ટદેવ ને પ્રાર્થના કરી કે જો નામદાર સયાજીરાવને સમત સુઝે અને બે ટંક વધારે રોકાય તો ભીમભાઇની મહેમાનગતિ માણીએ. વડોદરા માં તો આવો સ્વાદ સાંભળ્યો પણ નથી. સવારે દડબા જેવી દહીંની તાંસળીઓ બાજરાનાં રોટલા અને માખણના પિંડા આવ્યા.દોઢસો જેટલી ભેંસો દોહાતી દેખાણી.ત્રીસ જોડી બળદ અને સાઠ જેટલી ગાયોથી ભીમ કિકર નું આંગણું છલકાતું જોયું ત્યારે ખુદ રાજવીને પણ આ આદમી નો સુખીપો દેખાણો.
બપોરે છાશું (જમવાનું) થઇ. સૌનાં કાંડાં મરડીને ભીમભાઇએ તાણ્ય કરી કરીને જમાડયા સાંજે વાળુ થયાં. રાજવી ઊપડવાની વાત કરે કે ભીમભાઇ કિકર દીકરા ના દીકરાના સમ દઇ ને વઇી રોકે, ના ના બાપુ ન જવાય મારી આંખ્યું ના સમ મારું મોઢું ન ભાળો.ડાઇનિંગ ટેબલ આધિ વ્યાધી અને ઉપાધી ને માથા પર લઇને રોજ જપેલા સરકારી માણસોએ અજોડ મહેમાનગતિ માણી.
રજા મેળવી ને રાજવીએ વિદાય લીધી. કાઠીયાવાડ ની રસમ પ્રમાણે એણે ભીમભાઇ ના છોકરાં ના હાથ મા કશું ન આપ્યુ, ત્યારે ખાંભા ગામ મા થોડીક ચણભણ થઇ કે વડોદરા નો ધણી ચાર-ચાર ટંક રોટલા ધબી ગયો છતા ભીમભાઇ નાં દિકરા ના હાથ માં રાતી પાઇ પણ ન મુકી છતા ભીમભાઇ કિકર ના ઉમળકા મા કશી ઓટ ન આવી. સીમાડા સુધી વળાવવા ગયા. ફરીવાર પધારવા માટે વળી પાછા આકરા સમ દિધા.
ખાંભા છોડતાં પહેલાં ચતુર એવા સયાજીરાવે ભીમ કિકર ના કપાળ સામે આંખ માંડી ને જોયું અને ત્યાં કેટલું સમાશે એનુ માપ લઇ લીધુ આઠ દિવસ પછી વડોદરા થી સયાજીરાવ નો માણસ ભીમ કિકર ને તેડવા માટે ખાંભે આવ્યો. ગામ મા આ બેય વાત ની જાણ થઇ અને બટક બોલા માણસો એ આપા ભીમ ને ઉઠાડ્યા: કાં ભીમભાઇ વડોદરા થી માણસ આવ્યો છે ને? હા ભાઇ રાજવી ના સમાચાર લઇ ને આવ્યો છે મને તેડાવે છે.
જાવ ત્યારે ભેજિયો બેસાડતા આવો. શાનો ભોજિયો? શાનો શું? તમે રાજા જેવી સાયબી દેખાડી ઇ તો રાજા, વેજા ને વાંદરા, આપા ભીમ અવળા હાલે તો ઓખાત બગાડી વાળે પણ શું? ઇ તો જાવ ત્યારે ખબર પડશે. આપા કાંતો દસ-વીસ સારી ભેસો માગશે, કાં ગાયો અને કાં આ તમારો રોજો વછેરો મહેમાન ગતી ના સવાદીયા થયા તા તે, લેતા જાવ હવે વાંધો નૈ ભાઇ મને ભગવાને ઘણું દિધું છે.
ભગવાને પણ દિધુ છે પણ તમે છોકરા ના કરમ મા કાંઇ રેવા નથી દેવાના. જેવી દ્વારકાવાળા ની મરજી ભીમ કિકર વડોદરા પહોચ્યા. સયાજીરાવ ની કચેરી મા એને આસન મળ્યું. અને થોડી વાર મા રાજવી ના માણસે તાંબા નુ પતરૂ ભીમભાઇ ના હાથ મા મુક્યું. લઇ લ્યો ભીમભાઇ સયાજીરાવે ભીમભાઇ ને સંબોધ્યા: આમા ખાંભા ની આસપાસ ના ચોવીસ ગામ તમને ગાયકવાડ સરકાર બક્ષીસ કરે છે. તમારા જેવો પરગજી અને માયાળુ આદમી અમારા રાજ મા બે પાંદડે થાય તો અમારી શોભા વધે.
‘પણ બાપુ કશુ ન બોલશો તમે અમને પરાણે રોકતા હતા ત્યારે અમને બોલવા દેતા હતા?’ અને રાજ ની મહેમાન ગતી માણી ને બે-ચાર દિવસ પછી ખાંભા મા ભીમભાઇ કિકર ચોવીસ ગામ ના ધણી પણા ગજવા મા નાખી ને ખાંભે આવ્યા ત્યારે આખો મુલક સ્તબ્ધ થઇ ગયો અને ધન્ય પણ થયો કે રખાવટ તે આનુ નામ ભીમ કિકર ના આંગણે મોટો ડાયરો ભરાણો બારોટે ભીમભાઇ ની બીરદાવલી ગાઇ: નાથાણી નાગર તણો કિકર હાથ કલમ ચોવીસ ગામ સલામ, ભરે તને ભીમડા.
દેસાઇ માનસી
